Oszczędzanie na emeryturę - zacznij już dziś

Myślenie o emeryturze w wieku 20, 30 czy nawet 40 lat może wydawać się przedwczesne. Jednak eksperci finansowi są zgodni – im wcześniej zaczniesz oszczędzać na emeryturę, tym większy kapitał zgromadzisz dzięki potędze procentu składanego. W tym artykule przedstawimy, dlaczego warto zacząć oszczędzać już teraz oraz jakie są dostępne metody gromadzenia kapitału emerytalnego w Polsce.

Dlaczego warto myśleć o emeryturze już teraz?

Powodem, dla którego eksperci finansowi zalecają wczesne rozpoczęcie oszczędzania na emeryturę, jest siła procentu składanego, nazywanego czasem ósmym cudem świata. Im dłuższy horyzont czasowy, tym większy efekt kumulacji zysków.

Drugim istotnym powodem jest kryzys demograficzny i niepewna przyszłość systemu emerytalnego w Polsce. Przy malejącej liczbie osób pracujących i rosnącej liczbie emerytów, przyszłe świadczenia emerytalne z ZUS mogą być znacznie niższe niż obecnie.

Według prognoz ZUS, stopa zastąpienia (stosunek pierwszej emerytury do ostatniej pensji) może spaść z obecnych około 50% do zaledwie 25-30% za kilkadziesiąt lat. Oznacza to, że osoba zarabiająca dziś 5000 zł netto, na emeryturze może otrzymywać zaledwie 1250-1500 zł.

Filar I - ZUS

Pierwszy filar systemu emerytalnego w Polsce to obowiązkowe ubezpieczenie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Składki emerytalne (19,52% podstawy wymiaru) są automatycznie odprowadzane od naszych wynagrodzeń.

Należy pamiętać, że system ZUS działa na zasadzie repartycyjnej - składki wpłacane przez obecnych pracowników są wykorzystywane do wypłaty świadczeń obecnym emerytom. W związku z niekorzystnymi trendami demograficznymi (starzenie się społeczeństwa, niski przyrost naturalny), przyszłe emerytury z ZUS mogą być znacznie niższe.

Filar II - OFE

Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE) stanowią drugi filar systemu emerytalnego. Obecnie składka przekazywana do OFE wynosi 2,92% podstawy wymiaru składki, pod warunkiem złożenia odpowiedniej deklaracji (domyślnie całość składki trafia do ZUS).

OFE inwestują zgromadzone środki głównie w akcje spółek notowanych na giełdzie. Choć potencjalnie oferują wyższą stopę zwrotu niż ZUS, wiążą się też z większym ryzykiem inwestycyjnym.

Ze względu na przeprowadzone reformy i niepewność co do przyszłości OFE, wielu ekspertów zaleca skupienie się na indywidualnym oszczędzaniu w ramach trzeciego filaru.

Filar III - dobrowolne formy oszczędzania

Trzeci filar to dobrowolne formy oszczędzania na emeryturę. To właśnie ten element systemu emerytalnego daje największe możliwości aktywnego budowania kapitału na przyszłość.

Indywidualne Konto Emerytalne (IKE)

IKE to konto, na którym możesz gromadzić oszczędności na emeryturę z korzyścią podatkową. Główne cechy IKE:

• Zwolnienie z 19% podatku od zysków kapitałowych (tzw. podatku Belki)
• Limit wpłat w 2023 roku: 20 805 zł
• Możliwość wypłaty środków po osiągnięciu 60 lat (lub 55 lat przy nabyciu uprawnień emerytalnych)
• Elastyczny wybór formy inwestowania: fundusze inwestycyjne, akcje, obligacje, lokaty
• Możliwość wcześniejszej wypłaty (ze stratą korzyści podatkowych)

Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE)

IKZE to konto oferujące inne korzyści podatkowe niż IKE. Główne cechy IKZE:

• Możliwość odliczenia wpłat od podstawy opodatkowania (korzyść w momencie wpłaty)
• Limit wpłat w 2023 roku: 8 322 zł (dla osób prowadzących działalność gospodarczą: 12 483 zł)
• Wypłata opodatkowana zryczałtowanym podatkiem 10% (zamiast standardowego 19%)
• Możliwość wypłaty po osiągnięciu 65 lat i dokonywaniu wpłat przez co najmniej 5 lat
• Podobnie jak IKE, oferuje elastyczny wybór instrumentów inwestycyjnych

Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK)

PPK to stosunkowo nowy (wprowadzony w 2019 roku) program długoterminowego oszczędzania dla pracowników, realizowany przy współpracy pracodawcy i państwa. Główne cechy PPK:

• Wpłaty podstawowe: 2% wynagrodzenia pracownika + 1,5% od pracodawcy
• Dodatkowe wpłaty dobrowolne: do 2% od pracownika i do 2,5% od pracodawcy
• Dopłaty od państwa: 250 zł wpłaty powitalnej i 240 zł dopłaty rocznej
• Możliwość wypłaty 25% środków w przypadku poważnej choroby
• Możliwość wykorzystania środków jako wkład własny przy kredycie hipotecznym

PPK to interesująca opcja ze względu na "darmowe pieniądze" od pracodawcy i państwa, jednak należy pamiętać, że wypłata przed 60. rokiem życia wiąże się z utratą części korzyści.

Inne formy oszczędzania na emeryturę

Oprócz wyżej wymienionych dedykowanych produktów emerytalnych, warto rozważyć również:

• Fundusze inwestycyjne - długoterminowa, systematyczna inwestycja w zdywersyfikowane fundusze (szczególnie indeksowe o niskich opłatach)
• ETF-y (Exchange Traded Funds) - fundusze notowane na giełdzie, często o niższych opłatach niż tradycyjne fundusze
• Nieruchomości inwestycyjne - zakup mieszkań na wynajem może stanowić źródło pasywnego dochodu na emeryturze
• Obligacje - szczególnie długoterminowe obligacje skarbowe jako bezpieczny element portfela emerytalnego

Jak zaplanować oszczędzanie na emeryturę?

Krok 1: Określ swoje potrzeby emerytalne

Zastanów się, ile pieniędzy będziesz potrzebować miesięcznie na emeryturze. Eksperci sugerują dążenie do stopy zastąpienia wynoszącej 70-80% ostatniego wynagrodzenia, aby utrzymać podobny standard życia.

Krok 2: Oszacuj lukę emerytalną

Oblicz, ile możesz spodziewać się z ZUS (i ew. OFE), a następnie określ, ile musisz dodatkowo zaoszczędzić, aby osiągnąć docelową kwotę comiesięcznego świadczenia.

Krok 3: Wybierz odpowiednie narzędzia

Na podstawie swojego wieku, horyzontu czasowego i tolerancji ryzyka wybierz odpowiednie instrumenty oszczędzania. Ogólna zasada:

• Im dalej do emerytury, tym większy udział akcji/funduszy akcyjnych (wyższe ryzyko, ale potencjalnie wyższy zwrot)
• Im bliżej emerytury, tym większy udział obligacji i innych bezpiecznych instrumentów (niższe ryzyko, stabilniejszy zwrot)

Krok 4: Dywersyfikuj

Nie wkładaj wszystkich jajek do jednego koszyka. Rozważ połączenie różnych form oszczędzania, np. IKE, IKZE, PPK i inwestycje na własną rękę.

Krok 5: Regularnie monitoruj i dostosowuj

Co najmniej raz w roku przeglądaj swój plan emerytalny i dostosowuj go do zmieniającej się sytuacji życiowej, finansowej oraz zmian w przepisach.

Najczęstsze błędy przy oszczędzaniu na emeryturę

Odkładanie na później

Jednym z najczęstszych i najkosztowniejszych błędów jest odkładanie oszczędzania na emeryturę "na później". Każdy opóźniony rok to utracony rok potencjalnych zysków z procentu składanego.

Poleganie wyłącznie na ZUS

Bazowanie tylko na świadczeniach z I filaru może prowadzić do drastycznego obniżenia standardu życia na emeryturze. Państwowy system emerytalny powinien być traktowany jako podstawa, a nie jedyne źródło dochodu na emeryturze.

Zbyt konserwatywne inwestycje we wczesnych latach

Młodzi ludzie często wybierają zbyt bezpieczne instrumenty finansowe (np. lokaty), które nie zapewniają wystarczającego wzrostu kapitału w długim terminie, szczególnie w środowisku niskich stóp procentowych.

Brak dywersyfikacji

Koncentracja całości oszczędności w jednym instrumencie finansowym lub klasie aktywów zwiększa ryzyko. Warto różnicować inwestycje pomiędzy różne instrumenty i klasy aktywów.

Podsumowanie

Oszczędzanie na emeryturę to maraton, nie sprint. Kluczem do sukcesu jest wczesny start i konsekwencja. Nawet niewielkie, ale regularne wpłaty mogą z czasem przekształcić się w pokaźny kapitał dzięki potędze procentu składanego.

Warto skorzystać z dostępnych narzędzi podatkowych, takich jak IKE, IKZE czy PPK, które oferują dodatkowe korzyści ponad standardowe formy oszczędzania i inwestowania.

Pamiętaj, że najlepszą inwestycją jest zawsze inwestycja w wiedzę. Im lepiej zrozumiesz mechanizmy rządzące oszczędzaniem długoterminowym, tym lepsze decyzje będziesz podejmować dla swojej finansowej przyszłości.